Bilindiği gibi Can Atalay, Gezi davasından tutuklu olarak yargılanırken 2023 yılında yapılan milletvekili genel seçiminde Türkiye İşçi Partisinden Hatay milletvekili olarak seçilmişti. Bunun üzerine Atalay, yasama dokunulmazlığı kazandığı gerekçesiyle hakkındaki yargılamanın durdurulması ve tahliyesine karar verilmesi talebiyle dosya temyiz aşamasında önünde derdest bulunan Yargıtay 3. Ceza Dairesine başvurmuş, ancak Daire, Anayasa Mahkemesinin benzer durumda daha önce verdiği ihlal kararlarını dikkate almaksızın Atalay’ın Anayasanın 83 ve 14. maddeleri gereği yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağı gerekçesiyle talepleri reddetmişti. Bunun üzerine Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvuruda Anayasa Mahkemesi, Atalay’ın özgürlük ve güvenlik hakkı ile seçme ve seçilme haklarının ihlal edildiğine karar vermişti.[1] &nbsp;AYM’nin bu kararına uymayı da reddeden Yargıtay 3. Ceza Dairesi, AYM’nin yetkisini aştığını belirterek AYM üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunmuştu. Ayrıca gezi davasında verilen mahkûmiyet hükümlerinden Atalay’ın da dahil olduğu bir kısmını onamıştı.&nbsp;Anayasa Mahkemesine yapılan ikinci başvuru sonucunda, AYM kendi kararına uyulmaması dolayısıyla bireysel başvuru hakkının yanı sıra seçme ve seçilme hakkı ile özgürlük ve güvenlik haklarının ihlal edildiğine yeniden karar vermiş[2] ve tespit edilen hak ihlallerinin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak kararın bir örneğinin başvurucunun yeniden yargılanmasına başlanması, mahkûmiyet hükmünün infazının durdurulması, ceza infaz kurumundan tahliyesinin sağlanması ve yeniden yapılacak yargılamada durma kararı verilmesi şeklindeki işlemlerin yerine getirilmesi için İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine gönderilmesine karar vermiştir. Ancak ilk derece mahkemesi AYM kararına uymak yerine dosyayı tekrar Yargıtay 3. Ceza Dairesine göndermiş ve Daire, AYM kararına uymayı tekrar reddederek davacının kesin hüküm giyme nedeniyle milletvekilliğinin düşürülmesine yönelik işlemlerin başlatılması için kararın bir örneğinin TBMM'ye gönderilmesine oybirliği ile karar vermiştir.&nbsp;Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun, AKP’li başkanvekili Bekir Bozdağ’ın başkanlığında yapılan 30 Ocak 2024 tarihli 54. Birleşiminde, Yargıtay 3. Ceza Dairesinin söz konusu yazısı okunarak TBMM Genel Kurula bildirilmiş ve Atalay’ın vekilliğinin düştüğü kabul edilmiştir. Bu işlemin eylemli içtüzük değişikliği niteliği taşıdığı ve yok hükmünde olduğunun tespiti amacıyla Cumhuriyet Halk Partisine mensup 125 Milletvekili Anayasa Mahkemesine başvurmuştur. Anayasa Mahkemesi, bu başvuruya ilişkin gerekçeli kararını 1 Ağustos 2024 tarihli Resmî Gazetede yayımladı.[3]&nbsp;Anayasa Mahkemesi, daha önce Atalay hakkında verdiği bireysel başvuru kararlarını hatırlatarak, AYM kararlarının yargı organları dahil bütün kamu otoriteleri açısından bağlayıcı olduğunu vurgulamış ve Can Atalay hakkında verilen mahkûmiyet kararının yok hükmünde olduğunu belirtmiştir. Anayasa Mahkemesine göre, “AYM’nin 25.10.2023 tarihinde verdiği hak ihlali kararı sonrasında Hatay Milletvekili Şerafettin Can ATALAY ile ilgili kesinleşen bir hükmün varlığından söz etmek hukuken mümkün değildir. Anayasa Mahkemesinin ihlal kararından sonra kararın hüküm fıkrasında belirtildiği şekliyle ihlale yol açan kararın ortadan kaldırılması anayasal bir zorunluluktur. Anayasa Mahkemesince Anayasa’yı ihlal ettiği tespit edilen bir yargısal kararı mahkemeler dâhil hiçbir kamu otoritesi esas alamaz ve Anayasa’ya aykırılığı sabit olan bir karara hukuken geçerlilik tanınamaz.” AYM kararlarının bağlayıcılığını hatırlatan Mahkeme, bu kararlara uyma konusunda diğer mahkemelerin ve kamu otoritelerinin takdir yetkisi bulunmadığını vurgulamıştır.<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="#_ftn3" name="_ftnref3" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>AYM’nin ihlal kararının yasama organı açısından da bağlayıcı olduğunu belirten Mahkeme, Yargıtay’ın AYM kararına uyulmamasına ilişkin kararının yok hükmünde olduğunu bu işleme dayanarak yaratılan fiili durumun hukuki bir sonucunun bulunmadığını vurgulamıştır. Ancak AYM, Yargıtay kararının “yok hükmünde” olduğunu vurgularken, yok hükmündeki bu karara dayanarak yapılan “TBMM işleminin” yok hükmünde olduğuna karar vermemiş, fiili durum olarak nitelendirdiği bu işlem hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar vermiştir. &nbsp;Kanaatimizce AYM, eğer işe yarar bir karar vermek istiyorduysa “TBMM işleminin” de yok hükmünde olduğuna karar vermeliydi.Nitekim bu kararın bir sonucu olmamış, AYM kararının etkilerini tartışmak üzere muhalefet partilerince 16 Ağustos 2024 tarihinde olağanüstü toplantıya çağrılan Meclis, AYM kararını tartışmaya açmadan çıkan şiddet olayları nedeniyle toplantıya son vermiştir. Esasen TBMM Başkanının yapması gereken, AYM’nin yukarıda sözü edilen 21.12.2023 tarihli Şerafettin Can Atalay (3) kararını Genel Kurulda okutmak ve Can Atalay’ın milletvekilliği statüsünün devam ettiğini tespit ederek özlük haklarından yararlandırılmasını sağlamaktır. Yasama organının Anayasanın ihlaline alet olmaması gerekir. Yasama dokunulmazlığı, milletvekillerinin şahsi çıkarları için değil, milli iradeyi eksiksiz temsil etmeleri için tanınmıştır. Meclis Başkanlığının illet iradesine sahip çıkma yükümlülüğü vardır. &nbsp;<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="#_ftn3" name="_ftnref3" title="" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>

Özgürlük Gündemi

Yasama organının Anayasanın ihlaline alet olmaması gerekir. Yasama dokunulmazlığı, milletvekillerinin şahsi çıkarları için değil, milli iradeyi eksiksiz temsil etmeleri için tanınmıştır. Meclis Başkanlığının illet iradesine sahip çıkma yükümlülüğü vardır.

AYM’nin Son Can Atalay Kararı

Avukat Can Atalay, Gezi davasında diğer sanıklarla birlikte yargılanıp 18 yıl hapis cezasına çarptırılmış ve hükümle birlikte tutuklanmıştı. İlk derece mahkemesinin mahkûmiyet kararı Yargıtay önünde temyiz incelemesinde iken Türkiye İşçi Partisi tutuklu bulunan Can Atalay’ı Hatay’dan milletvekili adayı gösterdi ve 14. Mayıs 2023 tarihinde yapılan seçimlerde Atalay milletvekili seçildi. Bunun üzerine Atalay, Anayasanın 83. maddesi gereği yasama dokunulmazlığı kazandığını bu nedenle hakkındaki yargılamanın milletvekilliğinin sonuna kadar ertelenmesi gerektiğini belirterek Yargıtay’dan tahliye talebinde bulundu. Anayasa Mahkemesinin daha önce benzer durumlarda vermiş olduğu emsal kararlarına rağmen Yargıtay 3. Ceza Dairesi Atalay’ın yargılamanın durdurulması ve tahliye taleplerini reddetti. Bunun üzerine Atalay anayasal haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulundu.Daha sonra Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tebliğnamesinde Atalay hakkındaki mahkûmiyet hükmünün onanması yönünde görüş sundu. Anayasa Mahkemesi Atalay’ın başvurusunu 12 Ekim 2023 tarihli toplantısında gündeme aldığını duyurmasına rağmen Yargıtay 3. Ceza Dairesi 28 Eylül 2023 tarihinde Gezi davasına ilişkin kararını açıkladı ve Can Atalay Hakkındaki mahkûmiyet kararını onadı. Böylece Atalay’ın Cezası kesinleşmiş oldu. Anayasa Mahkemesi 12 Ekim tarihli toplantıda bir üyenin dosyaya hazırlanamadığını belirtmesi üzerine başvurunun incelenmesini ileri bir tarihe ertelediğini duyurdu. Mahkeme nihayet 25 Ekim tarihinde Atalay’ın başvurusunu gündeme alarak kararını verdi.&nbsp;[1] Gerekçeli kararını da 27 Ekim tarihli Resmî Gazete’de yayımladı. &nbsp;Anayasa Mahkemesi daha önce vermiş olduğu Enis Berberoğlu,[2] Ömer Faruk Gergerlioğlu[3] ve Leyla Güven[4] kararlarına atıf yaparak Atalay’ın milletvekili seçildikten sonra tahliye edilmemesi nedeniyle seçme ve seçilme hakkı ile özgürlük ve güvenlik haklarının ihlal edildiğine karar verdi. Mahkeme bu sonuca ulaşırken Anayasanın 83. maddesinde yasama dokunulmazlığının istisnasını düzenleyen hükmün Anayasanın 14. maddesine atıf yaptığını, bu madde kapsamındaki suçlardan daha önce yargılamasına başlananların dokunulmazlıktan yararlanamayacağını öngördüğünü ancak Anayasanın 14. maddesinde herhangi bir suç tipinin belirtilmediğini ve yalnızca hakkın kötüye kullanılması yasağının düzenlendiğini vurgulamıştır. Bu nedenle Anayasanın 14. Maddesinin yasama organına hangi suçların yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağını düzenleme ödevi yüklediğini hatırlatan Mahkeme, böyle açık bir düzenlemenin bulunmadığı durumda yargı organlarının yorum yoluyla hangi suçların dokunulmazlık kapsamı dışında kalacağını belirleyemeyeceğini, böyle bir belirlemenin öngörülemez ve keyfi olacağını belirtmiştir. Bu nedenle anayasal haklara yapılan müdahalenin yasal öngörülebilirlik koşullarını taşımadığına karar vermiştir. Mahkeme ihlal tespiti yapmakla kalmamış, ihlalin nasıl giderileceğini de kararında vazıh bir şekilde açıklamıştır. &nbsp; Buna göre;&nbsp;“Anayasa Mahkemesince başvurucu hakkında tespit edilen hak ihlallerinin sonlandırılmasına ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına yönelik olarak;&nbsp;i. Yeniden yargılama işlemlerine başlanması,&nbsp;ii. Mahkûmiyet hükmünün infazının durdurulması ve ceza infaz kurumundan tahliyesinin sağlanması, iii. Başvurucunun hükümlü statüsünün sona erdirilmesi, iv. Yeniden yapılacak yargılamada durma kararı verilmesi&nbsp;işlemlerinin yerine getirilmesi zorunludur”.[5]Görüldüğü gibi AYM, yerel mahkemenin hangi kararları alması gerektiğini açıkça kararında yazmış ve kararın gereğinin yerine getirilmesi için bir örneğini ilk derece Mahkemesi olan İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine göndermiştir. Anayasa Mahkemesinin kısa karar sonucunu alan yerel mahkemenin derhal Atalay’ı tahliye etmesi gerekirken, yerel mahkeme önce gerekçeli kararı beklemiş, gerekçeli karar yayınlandıktan sonra beş gün boyunca herhangi bir karar vermemiş ve 31 Ekim tarihinde anlaşılmaz bir şekilde Anayasa Mahkemesinin ihlal kararının Yargıtay 3. Dairesinin tahliye talebinin reddi kararıyla ilgili olduğunu belirterek dosyayı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına göndermiştir.Bu davanın açılmasından itibaren devam eden hukuksuzluklar silsilesi nihayet Anayasa Mahkemesi kararının keyfi bir şekilde uygulanmaması ile zirve yapmıştır. Kesinleşmiş bir ceza ile ilgili yeniden yargılama yapma yetkisinin yerel mahkemede olduğu açıktır. Buna rağmen Anayasanın 153. maddesi gereği yasama, yürütme ve yargı&nbsp;organları için bağlayıcı olan AYM kararını uygulamamak için yapılan manevraların bir hukuki yoruma dayandığını söylemek mümkün değildir. Olağan bir hukuk devletinde bu tür keyfiliklerin mutlaka bir hukuki sonucunun olması gerekir.

Anayasanın 153. maddesi gereği yasama, yürütme ve yargı organları için bağlayıcı olan AYM kararını uygulamamak için yapılan manevraların bir hukuki yoruma dayandığını söylemek mümkün değildir. Olağan bir hukuk devletinde bu tür keyfiliklerin mutlaka bir hukuki sonucunun olması gerekir.

Can Atalay AYM Kararına Rağmen Tahliye Edilmedi

<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695200181779.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">• MİT TIR'ları davasında CHP milletvekili Enis Berberoğlu hakkında yargılamanın durdurulmasına karar verildi. İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi'nde yapılan duruşmada Berberoğlu'nun&nbsp;"yeniden milletvekili seçilerek edindiği dokunulmazlık nedeniyle hakkında yasama dokunulmazlığı kaldırıncaya kadar" CMK 223 fıkra 8. maddesi gereğince yargılamanın durmasına karar verildi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Arka plan: 14 Haziran 2017'de Millî İstihbarat Teşkilatı'na (MİT) ait TIR'ların görüntülerini Cumhuriyet gazetesinin eski genel yayın yönetmeni Can Dündar'a verdiği suçlamasıyla yargılanan CHP İstanbul Milletvekili Enis Berberoğlu 25 yıl hapis cezası almış ve tutuklanmıştı. Berberoğlu'nun hapsedilmesinin ardından CHP lideri Kılıçdaroğlu Ankara'dan İstanbul'a Adalet Yürüyüşü gerçekleştirmişti.</li></ul>

Spektrum

• MİT TIR'ları davasında CHP milletvekili Enis Berberoğlu hakkında yargılamanın durdurulmasına karar verildi. İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen duruşmada Berberoğlu'nun "yeniden milletvekili seçilerek edindiği dokunulmazlık nedeniyle hakkında yasama dokunulmazlığı kaldırıncaya kadar" yargılamanın durmasına karar verildi.

yasama dokunulmazlığı ile ilgili hikayeler